ОБЛЫС ӘКІМІ ДАРХАН САТЫБАЛДЫ ӨҢІРДІҢ ДАМУ ҚАРҚЫНЫ ЕДӘУІР АРТҚАНЫН АЙТТЫ

Біраз жыл бұрын еліміздің әкімшілік-аумақтық құрылымы өзге­ріп, Түркістан облысы құрылғаны белгілі. Қоңыртөбел тірлік кешіп жатқан қаланың бір күнде өңір орталығына айналуы, қоржыны тоқ мегаполистен бөлінуі бастапқыда тұрғындарды алаңдатқаны да рас. Алайда қайта құрылымдау дамуға тың серпін бергенін аймақтың бүгінгі келбеті айғақтап тұр. Осы ретте бүгінгі ілкімді істер мен алдағы межені білмек ниетпен облыс әкімі Дархан САТЫБАЛДЫНЫ әңгімеге тартқан едік.

Инвесторды қолдау – маңызды басымдық

– Дархан Аман­гел­ді­ұлы, өткен жылғы есебіңізде өңір дамуы қарқынды екенін айт­тыңыз. Дегенмен осы көр­сет­кіш­терді кейінгі бірнеше жылмен салыстыра айтсаңыз. Облыс мәртебесі Түркістанға не берді?

– Өздеріңізге мәлім, облыстың құрылғанына 6 жыл болды. Түркіс­тан­ды рухани астана ретінде дамыту іс-шаралары өңір экономикасына тың серпін берді. Негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер өсімі қалыптасты. Жалпы өңірлік өнім 6 жылда 2,5 есе өсіп, былтыр 4,2 трлн теңгеге жетті. Биыл 6 трлн теңгеге жеткізуді көздеп отырмыз.

Жалпы, өнеркәсіп өнімінің кө­ле­мі 2018 жылмен салыстырғанда 2,3 есе артып, өткен жылы алғаш рет 1 трлн теңгені құрады. Былтыр өңдеу өнеркәсібінде жоспарланған 20 инвестициялық жоба толық іске қосылып, 594 жаңа жұмыс орны ашылды. Түркістан түркі әлемі көз тіккен қалаға айналды. Мұнда 250-ден астам заманауи ғимарат бой көтерді. Тұрғын үйлер, мәдениет, спорт, білім, медицина, инфрақұрылым нысандары ел игілігіне берілді.

Дегенмен проблема жоқ деп айта алмаймыз. Өңірдің өзіндік кірісі әлі де төмен. Жұмыссыздық та – басты проблеманың бірі. Облыс негізінен республикалық трансферттерге тәуелді. Қазба байлық табысымен өңірді дамыту қиын. Тағы бір мәселе, кейінгі жылдары еліміз­ден Корея Республикасына жұмыс істеуге барғандар саны артқаны белгілі. Кейінгі 5 жылда облыстан 484 мың тұрғын басқа өңірлерге қоныс аударған. Оның 56 пайызы – жастар. Сондықтан бізге экономиканы дамыту бағыттарын өзгертуге күш салу маңызды. Бұрынғы таптау­рын жолмен елдің әлеуетін көтере алмаймыз. Түбегейлі өзгеріс керек. Қазір осыған баса мән беріп отырмыз. Мақсатымыз – облыстың жалпы өңірлік өнім көлемін екі есе арттыру. Экономиканы әртараптандырып, жұмыс орындарын ашуға, кіріс көздерін ұлғайтуға күш саламыз. Өндіріс, ауыл шаруашылығы, туризм, мәдениет, кәсіпкерлік салаларын дамытуға басымдық бере бастадық. Тағы бір мәселе, жаңа зауыттарға маман қажет. Облыста екі ірі оқу орны ғана бар. Біз білікті кадр даярлап, жастарды өңірде тұрақтандыру үшін Оңтүстік Кореямен бірлесіп, Түркістанда оқу орнын ашамыз. Сарыағаш колледжінде заманауи ІТ саласы маманын даярлаймыз. Мұның бәрі өңірде жас кадрлар, кәсіпорын санын арттырып, жаңа зауыттар салынуына серпін береді.

– Мемлекет басшысы «Ай­мақ­қа инвестиция тарту – әкім­нің бас­ты міндеті» дей келе, қо­мақ­ты қаржы салуға дайын инвес­тор­лар­ға жағ­дай жасауды тапсырды. Осы ба­ғыттағы жұмыс­тарға тоқтал­са­ңыз?

– Дұрыс айтасыз, біз инвестиция тарту жұмысын бірінші орынға қойдық. Өңірде инвестициялық штаб жұмыс істейді. Әрбір инвес­тормен жеке кездесіп, қолдап, әр жобаның түпкілікті жүзеге асуын жіті бақылап отырмыз. Барлық аудан, қала әкіміне нақты индикаторлар бекітілді. Оларды кәсіпкерлермен бірге Қытай, Аустралия, Өзбекстан елдерінің өндірістік аймақтарына іссапарға жібердік. Делегация әлемге танымал кәсіпорын, зауыттарды аралады. Алпауыт компаниялармен келісімдер жасалды.

Алты жылда облыс экономи­касына тартылған инвестиция 3 есе артып, 2023 жылы 972 млрд тең­гені құрады. Негізгі капиталға бағытталған қаржының басым бөлігі жеке инвестицияға тиесілі. Был­тыр жоспарланған 56 инвестжоба толық іске қосылды. Экономикаға тың серпін беретін 145 жоба пулы қалыптасты. Бұл жобалар 17 мың жаңа жұмыс орнын ашып, өзіндік кірісті қосымша 100 млрд теңгеге ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Бұл тұрғыда инвесторларға қо­лайлы жағдай жасауға баса мән беріп отырмыз.

Біріншіден, өңірде 594 гектарды құрайтын 10 индустриялық аймақ және 580 гектардан тұратын арнайы экономикалық аймақтар бар. Онда 49 кәсіпорын жұмыс істейді. Қосым­ша 39 жобаның құрылысы жүргізіліп жатыр.

Екіншіден, шағын өндірістік парк аумағында 42 ғимарат салынып жатыр. Бірінші кезеңде 14 ғимарат құрылысы аяқталды. Жалпы құны 30,7 млрд теңге болатын 10 жоба жос­парланса, соның 7-еуі (24,2 млрд теңге) іске қосылды. Олардың қатарында тоңазытқыш өндіретін «UBC group», әскери шатыр мен жиһаз өндіретін «Aqniet holding», жаңбырлатып және тамшылатып суару жүйесін шығаратын «BNK group» компания­лары бар. Өндірістік парктің биыл аяқталатын екінші және үшінші кезеңінде 70 млрд теңгеден астам инвестиция қаржысына өндіріс орындарын ашу жоспарланған. Осындай паркті аудандарда да салуды жоспарлап отырмыз.

Мемлекет басшысының қо­мақ­­ты қаржы салуға дайын­ ірі ком­па­нияларға «бір терезе» қағи­даты­мен жан-жақты қолдау көр­сету жөніндегі тапсырмасы айрықша назарда. 2024–2027 жылдар аралығында 2,1 трлн теңгеге 145 жобаны іске асыру жоспарланған. Оның ішін­де «ПГУ Түркістан» қуаттылығы ­926,5 МВт құрайтын бу-газ­ қон­дыр­ғысы, «Standard Petro­leum» мұнай өңдеу зауы­ты, «Қазатом­пром­ның» күкірт қыш­қылын өндіру зауыты, «Казкрах­мал» жүгеріні терең өңдеу зауыты бар. Мәселен, «Beibars-Bottlers» ауыз су және түрлі түсті сусындар зауытында жылына 85–100 млн литр өнім шығару көзделіп отыр, 100-ге жуық адам жұмыспен қамтылады. Ал «Global textile» зауыты іске қосылғаннан кейін 10 мың тонна мақта талшығын өнді­реді. Сонымен қатар 2000 жұмыс орны ашылмақ. «Lihua xinjang group» текстиль кластері жобасының құны – 180 млрд теңге. Мақта кластерін дамытып, оны өңдеу, жіп иіру, мата шығару және мақта егу өндірісін жүзеге асырады. 2500-дей жұмыс орны құрылады. Зауыт ашып қана қоймай, одан шығатын тауар мен өнімді өткізуге де ерекше көңіл бөлінген.

Инвестиция тарту оңай емес. Түркістан қаласында халық саны, жұмыс күші аз. Оған қоса, инвестор инфрақұрылымға, білім, медицина сапасына мән береді. Олар мамандарын әкелуі үшін балаларына шет тілінде білім беретін бәсекелі мектеп іздейді. Мұндай білім ұялары өңірде жоққа тән. Сондықтан инвестор тартуда көрші елдерден еке есе көп жұмыс істеуіміз керек. Инвестиция тарту, жұмыс орындарын ашу арқылы елдің әл-ауқаты ғана жақсармайды, халықтың санасы, мәдениеті, тұрмысы көтеріледі. Сол арқылы елімізде саяси тұрақ­тылық беки түседі.

Суды үнемдеп, қорды молайтуға кірістік

– Түркістан – агроөнеркәсібі қар­қын­ды өңір. Мемлекет бас­шы­сы «Ауыл­ шаруашылығымен шұғыл­­данатындар санын мей­лін­­ше кө­бейту керек», деді. Бұл ба­ғыт­та қан­дай жұмыстар іске асып жатыр?

– Президент 2023 жылы халық­қа Жолдауында ауыл шаруа­­шы­лығындағы көкейкесті мәселелерге тоқталып, осыған қатысты нақты тапсырма берді. Түркістан өңірі үшін бұл аса маңызды. Себебі халықтың 80 па­йызы ауылда тұрады. Сондықтан біз жаңа технология енгізу жұмыстарын күшейттік. Нәтиже де бар. Ауыл шаруашылығы саласындағы өнім көлемі 2023 жылы 1,2 трлн теңгеден асып, республикада көш бастадық. Егістікті әртарап­тандыру нәтижесінде рекордтық 3,3 млн тонна көкөніс, бақша өнімі жиналды.

Еліміздегі жылыжайдың 70%-ы Түркістан облысына тиесілі. Өңірде жылыжайдың жалпы көлемі 1640 гектарға жетіп, 140 мың тонна өнім жиналды. Республика халқының 42%-ы көкөніспен қамтамасыз етілді. Жүйелі жұмыс нәтижесінде арнайы стандарт әзірленіп, 801 жылыжай сертификатталды. Бұл шаруа­шы­лықтарды субсидиялаудың жаңа ережесі бекітіліп, өндірушіден тікелей көмір сатып алу келісілді.

Облыста мақта өсірумен шұғыл­данатын 25 мың агроқұ­ры­лымда 75 мың адам еңбек етеді. Жиналған 98 мың тонна мақта талшығының 82%-ы экспортқа бағдарланған. Тиісінше әлемдік биржа бағасына тәуелділігі жоғары. Осыны ескере отырып, мақта-тоқыма кластерін құру жобасы әзірленді. Онда алқапты 25%-ға азайтып, егістікті әртараптандыру көзделген. Сондай-ақ сапалы тұқым шаруа­шылығын дамыту, су үнемдеу технологиясын кеңінен енгізу және мақтаны қайта өңдеу үлесін 100%-ға жеткізу жоспарланып отыр. «Ауыл аманаты» жобасы 6 бағытта іске асырылды. Оған 19,8 млрд теңге жеңілдетілген несие бөлініп, 3256 жоба қаржыландырылды. Нәтижесінде 3517 жұмыс орны ашылып, атаулы әлеуметтік көмек алушы саны қысқарды. 19 қайта өңдеу кәсіпорны ашылып, 75 кооператив құрылды.

Жалғасы бар.