Мақта өңдеу саласында ара дискілерінің тозуы мен істен шығуы – өндірістік үдерістердің тоқтауына алып келетін маңызды мәселелердің бірі. Бұл жағдайды жөндеу мен жабдықтарды ауыстыруға кететін шығындар көлемі өте үлкен, ал зауыттардың жұмыс тиімділігіне айтарлықтай кері әсер етеді. Осы мәселені шешу үшін Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің ғалымдары мақта тазалау машиналарының ара дискілеріне арналған қорғаныш жабындарды әзірлеуге бағытталған гранттық жобаны жүзеге асыруда.
Жобаның өзектілігі мен мақсаттары
Мақта тазалау машиналарының жұмыс жағдайы агрессивті орта әсерінен күрделі сипатқа ие. Шитті мақтаның құрамында кварц пен глинозем сияқты тозуға әкелетін бөлшектер бар, бұл ара дискілерінің беткі қабатында елеулі зақымдар туғызады. Осы мәселені шешу үшін дискілердің материалына жоғары төзімді қорғаныш жабындарды қолдану ұсынылып отыр. Бұл олардың қызмет ету мерзімін ұзартып, өндірістік тиімділікті арттыруға мүмкіндік береді.
Жоба мақсаты – У8Г және 65Г стальдарының физика-механикалық және пайдалану сипаттамаларын жақсартуға арналған жоғары жылдамдықты оттегі-отын бүрку әдісін қолдана отырып, ZrCN негізіндегі наноқұрылымдық қорғаныш жабындарды әзірлеу және енгізу.
Зерттеу әдістері мен тәсілдері
Жоба жоғары жылдамдықты оттегі-отын бүрку (HVOF) технологиясын қолдануға негізделген. Бұл әдіс жабындардың тозуға және коррозияға төзімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы технология арқылы ZrCN (цирконий көміртек нитриді) негізіндегі жабындар қалыптасады, олар төмен кеуектілікпен және жоғары беріктікпен ерекшеленеді.
Күтілетін нәтижелер
Жобаның ғылыми және практикалық нәтижелері мынадай:
- HVOF әдісінің параметрлерін анықтау
Жоғары жылдамдықты оттегі-отын бүрку технологиясының термодинамикалық және кинетикалық параметрлері зерттеледі. Нәтижелер рецензияланатын халықаралық және отандық басылымдарда жарияланатын болады. - ZrCN жабындарын әзірлеу және зерттеу
У8Г және 65Г стальдарының беткі қабаттарына ZrCN негізіндегі жабындарды қолдану арқылы олардың беріктігі мен қаттылығын арттыруға арналған технологиялар жасалады. - Қорғаныш жабындарды оңтайландыру
Кеуектілігі төмен және тозуға төзімді жабындарды қалыптастырудың оңтайлы режимдері анықталады. Бұл ара дискілерінің жұмыс сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.
Жобаның әлеуметтік-экономикалық маңызы
Мақта тазалау машиналары үшін қорғаныш жабындарды енгізу өндірістің тиімділігін арттырып, жөндеу шығындарын айтарлықтай қысқартады. Сонымен қатар, ZrCN негізіндегі наноқұрылымдық жабындардың қолданылуы отандық өнеркәсіпте жоғары технологиялық шешімдерді қолдануға ықпал етіп, еліміздің ғылыми әлеуетін нығайтады.
Жобаның жетекшісі Шектибаев Н.А. басқаратын бұл бастама Қазақстанның ғылыми-инженерлік мүмкіндіктерін кеңейтіп, заманауи технологияларды енгізу арқылы өңірлік және жаһандық деңгейде ғылыми-инновациялық үлес қосады.